Даночен систем во РМ
Данок на личен доход
Доход од самостојна дејност – член 19-37
Под доход од самостојна дејност се смета доходот од:
1.Стопанска дејност: доходот од производна, услужна, трговска, угостителска, превозничка и друга слична дејност.
2.Професионални и други интелектуални услуги: доходот од здравствена, стоматолошка, ветеринарна, адвокатска, нотарска, консултантска, сметководствена, ревизорска, проценителска, инженерска, архитектонска, новинарска, спортска, културна и друга интелектуална дејност.
3.Земјоделска дејност: доходот од производство, доработка, преработка и пласман на сопствени земјоделски производи, како и одгледување добиток и други стопанско-корисни животни и пласман на нивните производи.
4.Доходот од други дејности чија крајна цел е остварување доход.
Даночен обврзник
Даночен обврзник е :
1.Трговец поединец,
2.Физичко лице кое врши земјоделска дејност,
3.Лице кое врши занаетчиска дејност,
4.Лице кое врши услуги и
5.Лице кое остварува доход од вршење дејност.
Обврзникот се запишува во соодветен регистар.
Ако повеќе физички лица остваруваат доход со заедничко вршење дејност, секое од нив е обврзник на данокот на доход за делот од доходот што му припаѓа според договорот за заедничко вршење дејност. Ако со договорот не е утврдено нивното учество, за утврдување на даночната основа се смета дека доходот се дели на еднакви делови. На висината на даночната обврска на физичкото лице за делот од доходот нема влијание фактот дали доходот од заедничкото вршење дејност е распределен или не.
Даночна основа
Даночна основа е разликата меѓу вкупните приходи и вкупните расходи , зголемена за непризнаените расходи за даночни цели.
Остварените вкупни приходи и вкупните расходи се утврдуваат во согласност со сметководствените прописи, сметководствените стандарди и одредбите на овој закон.
Амортизација
Амортизацијата на нематеријалните и материјалните средства се признава како расход од работењето на обврзникот до износот утврден со примена на амортизационите стапки пропишани со номенклатурата на средствата.
Еднаш амортизираните средства или група средства не можат повторно да се вклучат во пресметка на амортизацијата при утврдување на основата за оданочување.
Преостаната сегашна вредност на средствата кои не можат понатаму да се користат може да се амортизира во целина независно од пропишаниот век на траење.
Владата на Република Македонија ја пропишува Номенклатурата на средствата за амортизација и годишните амортизациони стапки, како и начинот на пресметување на амортизацијата, односно отписот на вредноста на нематеријалните и материјалните средства.
Кога со примена на функционалниот метод на амортизација, вкупната амортизација се зголемува за повеќе од 10% од амортизацијата пресметана со пропорционален метод, за пресметка на амортизацијата по функционален метод, потребна е согласност од органот за јавни приходи.
Признаени расходи
Како расходи од работењето на обврзникот се признаваат и:
1.Придонесите за пензиско и инвалидско осигурување, здравствено осигурување и придонесот за вработување на обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност,
2.Данокот на имот, таксите и другите јавни давачки што се во функција на вршење на дејноста
3.Платениот данок на доход за извршени исплати кон физички лица.
Непризнаени расходи
За непризнаени расходи за даночни цели се сметаат:
1.Паричните казни и пенали платени од обврзникот;
2.Казнените камати и паричните казни за неплатени или ненавремено платени даноци, придонеси и други јавни давачки;
3.Трошоците за репрезентација;
4.Трошоците за користење и одржување автомобили и други средства за превоз на обврзникот, како и трошоци за користење рентакар возила, во висина од 50% од износот;
5.Исплатите по основ на стипендии;
6.Каматите на кредитите што се користени за набавка на патнички автомобили, освен каматата по кредит за набавка на возила за изнајмување (рентакар), возила за авто-такси превоз, возила за обука на возачи и специјални возила (погребални, возила за помош на пат и слично);
7.Износот на каматата по заем кој го надминува износот на камата кој би се платил на соодветен кредит од деловните банки, при што доколку обврзникот не може евидентирано да докаже дека висината на каматната стапка е во согласност со оваа одредба, каматата ќе се признае најмногу до висината на ЕУРИБОР стапката за девизните кредити со соодветна рочност и СКИБОР стапката за денарски кредити зголемени за еден процентен поен;
8.Разликата меѓу трансферната цена, односно цената по која се реализира трансакцијата меѓу поврзани лица, и нејзината пазарна цена, при што при утврдување на разликата меѓу трансферната цена и пазарната цена се користи метод на споредливи цени на пазарот, односно предвид се земаат цените што би се оствариле на домашниот пазар или компаративниот странски пазар кога не би се работело за однос на поврзани лица, а кога тоа не е можно се користи метод на цена на чинење, односно предвид се земаат цените утврдени според трошоците за производство зголемени за вообичаената заработувачка;
9.Исплатениот регрес за годишен одмор над износот утврден со Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството на Република Македонија;
10.Надоместоците по основ на дневници за службени патувања во земјата и во странство, теренски додаток или одвоен живот од семејството на вработеното лице и на обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност, над износот утврден со членот 12 на овој закон;
11.Износот на надоместокот за закуп на недвижен имот како и износот на надоместокот на трошоците поврзани со закупот на имотот на вработеното лице кога надоместоците ги плаќа работодавачот;
12.Трошоци исплатени за користење сопствен автомобил на вработеното лице и на обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност кои се во функција на дејноста, над износот пропишан во член 12 на овој закон;
13.Исплатената помош за претрпени штети од елементарни непогоди во износ кој го надминува најнискиот износ утврден со Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството на Република Македонија, на вработено лице и обврзник кој остварува доход од самостојна дејност;
14.Уплатената премија за животно осигурување за една календарска година, за вработени лица и за обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност, над две просечни месечни бруто-плати во Република Македонија, објавени во јануари во тековната година според податоците на Државниот завод за статистика;
15.Уплатениот придонес во доброволен пензиски фонд за една календарска година, за вработени лица и за обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност, над две просечни месечни бруто-плати во Република Македонија, објавени во јануари во тековната година според податоците на Државниот завод за статистика;
16.Трошоците за економска пропаганда кои не се во функција на дејноста на обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност и
17.Други трошоци кои не се поврзани со вршење на дејноста на обврзникот кој остварува доход од самостојна дејност.
Намалување на даночната основа
На обврзникот му се намалува даночната основа за извршените вложувања во материјални средства (недвижности, постројки и опрема) и во нематеријални средства (компјутерски софтвер и патенти), за проширување на својата дејност, во висина од 30% од извршените вложувања, со тоа што извршеното намалување не може да биде поголемо од 50% од утврдената даночна основа за истиот даночен период.
Како вложувања во материјални и нематеријални средства не се сметаат вложувањата во патнички автомобили, мебел, теписи, аудиовизуелни средства, бела техника, уметнички дела од ликовната и применетата уметност и други украсни предмети за опремување на административните простории, освен вложувањата во патнички автомобили во дејностите: изнајмување возила (рентакар), авто-такси превозот, возила за обука на возачи и специјални возила (погребални, брза помош, возила за помош на пат и слично), за кои обврзникот има право на намалување на даночната основа во висина на извршеното вложување, но не повеќе од висината на даночната основа за истиот даночен период.
За остварување на правото на намалување на даночната основа, услов е обврзникот да не ги отуѓи или на друг начин ги пренесе средствата за период од пет години, почнувајќи од годината во која е извршено вложувањето.
Ако обврзникот документирано не докаже дека износот на намалувањето на даночната основа го вложил за намените од ставовите (1) и (2) на овој член и не ги отстапил основните средства, го губи правото на намалување по овој основ. Данокот кој би го платил да не го користел ова намалување се наплатува во износ зголемен со камата пропишана за даноците што не се платени во пропишаниот рок.
По исклучок, на обврзникот кој е должен согласно Законот за регистрирање на готовински плаќања, да воведе и да користи фискален систем на опрема, односно фискална апаратура и интегриран автоматски систем за управување, му се намалува пресметаниот данок за набавени до десет фискални апарати, во висина на нивната вредност.
Правото обврзникот го остварува со одобрение од органот за јавни приходи по поднесено барање до 20 јануари наредната година, по годината за која се поднесува барањето.
Органот за јавни приходи е должен во рок од 30 дена од денот на поднесувањето на барањето за издавање одобрение за намалување на пресметаниот данок на доход да постапи по барањето.
Доколку обврзникот не го искористи намалувањето до крајот на тековната година, има право да го пренесе во наредниот период.
Формата и содржината на барањето ја пропишува министерот за финансии.
Паушално оданочување на доходот од самостојна дејност
Обврзникот кој поради определени околности не е во состојба да ги води деловните книги, или нивното водење значително му го отежнува вршењето на дејноста, има право да поднесе барање до органот за јавни приходи, данокот на доход остварен од вршење самостојна дејност да го плаќа според паушално утврден нето-доход.
Кога органот за јавни приходи ќе оцени дека се исполнети условите, го утврдува со решение паушалниот нето-доход на обврзникот, имајќи ги предвид:
1.местото каде што се наоѓа деловната просторија;
2.опременоста на деловната просторија;
3.пазарните услови во кои се врши дејноста;
4.површината на деловната просторија;
5.староста и способноста на обврзникот;
6.големината на нето-доходот на обврзникот кој под исти или слични услови врши иста или слична дејност и
7.други околности кои влијаат на остварувањето на доходот.
Обврзникот секоја година поднесува барање за паушално оданочување до органот за јавни приходи најдоцна до крајот на годината која ѝ претходи на годината за која се врши утврдување на данокот или во рок од 15 дена или од денот на регистрација во соодветен регистар, или пред отпочнување на вршење на дејноста.
Правото на паушално оданочување не може да се признае на обврзник:
1.кој врши трговска, угостителска и комисиона дејност (освен обврзникот кој врши трговска дејност исклучиво преку продажни места на организирани зелени пазари);
2.кој вработува повеќе од едно лице, покрај обврзникот;
3.во чија дејност вложуваат и други лица и
4.чиј нето-доход во годината што ѝ претходи на годината за која се врши утврдување на данокот е повисок од две годишни просечни бруто-плати по работник во Република Македонија според податоците на Државниот завод за статистика.
Ако органот за јавни приходи утврди дека престанале условите поради кои на обврзникот му е признаено правото данокот да го плаќа според паушално утврден нето- доход, во наредната година ќе го задолжи да води деловни книги.
Формата и содржината на барањето ја пропишува министерот за финансии.
Водење деловни книги
Обврзникот на данокот на доход од член 20 на овој закон е должен да води деловни книги во кои ги искажува сите деловни промени на начин предвиден со овој закон.
Обврзникот на данок на доход од член 29 и член 47 на овој закон не е должен да води деловни книги.
Обврзникот на данокот на доход од член 20 на овој закон е должен да води деловни книги по системот на двојно или просто книговодство.
Деловните книги по системот на просто книговодство се:
1.книга на приходи;
2.книга на расходи;
3.книга на основни средства и ситен инвентар и залихи и
4.книга на парични средства, побарувања и обврски.
Обврзникот е должен деловните книги и другата евиденција да ги води уредно, ажурно и точно.
Се смета дека деловните книги се водени уредно, ажурно и точно ако:
1.од нив може да се утврди вкупното работење на обврзникот, расчленото по одделни работни промени и тоа по хронолошки ред и во бруто-износ без пребивање;
2.во нив книжењето на приходите се врши секој ден, а најдоцна во наредниот ден, а книжењето на трошоците во рок од седум дена од нивното настанување;
3.книжењето на секоја деловна промена на средствата, приходите и трошоците на работењето се врши врз основа на веродостојна книговодствена документација и
4.во почетокот односно на крајот од годината е извршен попис на средства, залихите на материјалите, готовите производи, полупроизводите и недовршените производи, на трговска стока и ако оваа состојба е впишана во деловните книги.
По завршувањето на деловната година, по книжењето на сите деловни промени, деловните книги се заклучуваат.
Обврзникот е должен деловните книги, другата евиденција и документацијата да ги чува во деловната просторија. Ако водењето на деловните книги е доверено на регистриран субјект што врши сметководствени работи, деловните книги и документацијата се чуваат во просториите на субјектот.
Формата и содржината на деловните книги, начинот на нивното водење и искажувањето на финансискиот резултат ги пропишува министерот за финансии.
Деловните книги, другата евиденција и документација се чуваат најмалку пет години од последниот ден на деловната година на која се однесуваат, доколку со закон не е поинаку пропишано.
Обврзникот од членот 20 на овој закон составува годишен даночен биланс.
Формата и содржината на даночниот биланс и начинот на неговото составување ги пропишува министерот за финансии.